Strona bierna (das Passiv) w języku niemieckim

Niemcy kochają stronę bierną! Używają jej o wiele, wiele częściej, niż my w języku polskim. W tym wpisie powiem Ci, jakie typy strony biernej wyróżniamy w języku niemieckim, jakie treści możemy za jej pomocą wyrazić oraz jak tworzyć stronę bierną dla poszczególnych form czasowych.

Kiedy używa się strony biernej w języku niemieckim?

Kiedy bardziej istotne jest to, CO zostało zrobione, niż to, KTO coś zrobił. Stronę bierną spotkamy również często w nieco bardziej formalnej korespondencji pisemnej.

Jakie są rodzaje strony biernej w języku niemieckim?

Rozróżniamy stronę bierną procesu (Vorgangspassiv) oraz stanu (Zustandspassiv).

Jakie są różnice między Vorgangspassiv a Zustandspassiv? 

Strony biernej procesu (Vorgangspassiv) używamy, gdy zależy nam na podkreśleniu wykonanej czynności, uwypukleniu danego procesu.

Das Treppenhaus wird jede Woche sauber gemacht. – Klatka schodowa jest myta co tydzień.

Zastosujemy ją również, gdy chcemy ukryć sprawcę danej czynności, bądź informacja o nim jest drugorzędna (może on wtedy występować fakultatywnie)

Jetzt wird der Zahn (vom Zahnarzt) ausgefüllt. – Teraz ząb jest wypełniany (przez stomatologa).

Strona bierna stanu (Zustandspassiv) opisuje stan po wykonaniu danego procesu, rezultat działań, np.

Die Suppe ist gekocht. – Zupa jest ugotowana. [była gotowana (proces), jest ugotowana (stan)]

Das Zimmer ist aufgeräumt. – Pokój jest posprzątany. [był sprzątany (proces), jest posprzątany (stan)]

Die Aufgabe ist gemacht. – Zadanie jest zrobione. [było robione (proces), jest zrobione (stan)]

Jak zbudować stronę bierną w języku niemieckim? – Vorgangspassiv

Pokażę Ci teraz, jak zbudować zdanie w stronie biernej w języku niemieckim. Nauczymy się tworzyć takie zdania w czasie teraźniejszym Präsens oraz w czasach przeszłych Imperfekt oraz Perfekt.

✔ Passiv Präsens – strona bierna czasu teraźniejszego:

werden + Partizip II

Stronę bierną procesu czasu teraźniejszego tworzy czasownik werden odmieniony do osoby w czasie teraźniejszym oraz forma Partizip II (tzw. trzecia forma: gemacht, gekommen, gegangen itd.), która znajduje się zawsze na samym końcu zdania.

Przypomnijmy sobie odmianę czasownika werden w czasie teraźniejszym:

Strona czynna: Jem jabłko. – Ich esse einen Apfel. („ich“ jest podmiotem i wykonuje czynność – „je jabłko”).

Strona bierna: Jabłko jest jedzone. – Der Apfel wird (von mir) gegessen. („der Apfel“ staje się podmiotem, ważna jest sama czynność, nie ma znaczenia, kto je je)

Zauważ, że w stronie biernej dopełnienie w bierniku (Ich esse einen Apfel) zawsze staje się mianownikiem (der Apfel).

Man w stronie biernej zamienia się w es. Wspomniane es może stać jednak wyłącznie na początku zdania. Jeśli na pierwszym miejscu w zdaniu jest inny wyraz, es nie występuje w ogóle.

Strona czynna: Man tanzt hier viel.

Strona bierna: Es wird hier viel getanzt. / Hier wird viel getanzt.

✔ Passiv Präteritum/Imperfekt – strona bierna czasu przeszłego Präteritum/Imperfekt:

wurde + Partizip II

Strona bierna czasu przeszłego Imperfekt składa się z czasownika werden w Imperfekcie, czyli formy wurde (odmienionej do osoby) oraz formy Partizip II.

Tak odmienia się wurde przez wszystkie osoby:

Strona czynna: Zjadłam jabłko. – Ich aß einen Apfel. 

Strona bierna: Jabłko zostało zjedzone. – Der Apfel wurde (von mir) gegessen. 

✔ Passiv Perfekt – strona bierna czasu przeszłego Perfekt:

sein + Partizip II + worden

Strona bierna czasu przeszłego Perfekt składa się z czasownika sein odmienionego do osoby w czasie teraźniejszym, formy Partizip II oraz worden.

Strona czynna: Zjadłam jabłko. – Ich habe einen Apfel gegessen.

Strona bierna: Jabłko zostało zjedzone. – Der Apfel ist (von mir) gegessen worden. 

Jaka jest różnica w użyciu między stroną bierną czasu przeszłego Imperfekt/Präteritum, a stroną bierną czasu Perfekt?

Obydwie formy odnoszą się do przeszłości, a różnica w znaczeniu jest naprawdę minimalna i sprowadza się właściwie do zasady używania poszczególnych czasów. Czas Präteritum stosowany jest przede wszystkim w języku pisanym: w książkach, tekstach formalnych, np. prawniczych czy w pisanych wiadomościach. Bardzo często jest częścią dłuższej historii zakotwiczonej w dalszej przeszłości.

Czas Perfekt jest stosowany najczęściej w języku mówionym, codziennej komunikacji (ustnej, ale również pisemnej – np. w mailach, wiadomościach na Messengerze). Mimo iż wyraża czynności zakończone w przeszłości, często mają one bliższy związek z teraźniejszością.

Najczęściej dokładnie na takiej zasadzie używamy również tych czasów w stronie biernej.

Strona bierna (Vorgangspassiv) we wszystkich czasach *:

* Pomimo, iż w codziennej komunikacji w ogóle nie używa się niektórych z tych form, dla zaspokojenia ciekawości możesz zobaczyć, jak wygląda strona bierna (Vorgangspassiv) we wszystkich czasach:

Jak można zawrzeć informację o sprawcy czynności?

Być może zauważyłaś/-eś już, że chcąc jednak zawrzeć informację o sprawcy czynności i jest nią osoba, używamy spójnika von, po którym występuje Dativ. Von użyjemy również w odniesieniu do instytucji, np. Regierung (rząd), Gesellschaft (społeczeństwo), Schule (szkoła).

Das neue Gesetz wurde von der Regierung erlassen. – Nowa ustawa została uchwalona przez rząd.

Jeśli natomiast sprawcą czynności była rzecz lub wydarzenie, np. Unfall (wypadek), Bomben (bomby), Konflikt (konflikt), użyjemy przyimka durch, po którym wystąpi Akkusativ. Będzie to miało miejsce zdecydowanie rzadziej.

Der Hafen wurde durch Bomben zerstört. – Port został zniszczony przez bomby.

Jak zbudować stronę bierną w języku niemieckim? – Zustandspassiv

Budowę strony biernej stanu pokażę Ci  w odniesieniu do czasu teraźniejszego Präsens oraz przeszłego Imperfekt/Präteritum. Te formy są zupełnie wystarczające w codziennej komunikacji. Jeśli jesteś ciekawa/y, jak brzmią formy strony biernej stanu w innych czasach, zerknij do tabeli (wiedz jednak, że są to formy, których niemal się nie używa).

✔ Präsens:

sein + Partizip II

Stronę bierną stanu czasu teraźniejszego tworzy czasownik sein odmieniony do osoby w czasie teraźniejszym oraz forma Partizip II, która znajduje się na końcu zdania.

Der Apfel ist gegessen. – Jabłko jest zjedzone. (stan po wykonaniu danego procesu, rezultat pewnego działania. )

✔ Imperfekt:

war + Partizip II

Stronę bierną stanu czasu przeszłego Imperfekt tworzy czasownik sein w formie Imperfektu, czyli forma war oraz Partizip II, które znajduje się na końcu zdania.

Das Geschäft war geschlossen. – Sklep był zamknięty. 

Strona bierna (Zustandspassiv) we wszystkich czasach:

Strona bierna w j.niemieckim z czasownikami modalnymi:

Zdania w stronie biernej można tworzyć również z czasownikami modalnymi. Pokażę Ci, jak zrobić to w czasie teraźniejszym Präsens i przeszłym Imperfekt/Präteritum (najczęściej używane formy). Tabelę zawierającą wszystkie czasy znajdziesz niżej.

✔ Präsens:

czasownik modalny + Partizip II + werden

Stronę bierną z czasownikiem modalnym w Präsens tworzy wybrany czasownik modalny odmieniony do osoby w czasie teraźniejszym, forma Partizip II oraz znajdujące się na końcu zdania werden.

Strona czynna: Man muss die Wohnung renovieren. – Trzeba wyremontować mieszkanie.

Strona bierna: Die Wohnung muss renoviert werden. – Mieszkanie musi zostać wyremontowane.

✔ Präteritum/Imperfekt:

czasownik modalny + Partizip II + werden

W stronie biernej z czasownikiem modalnym w Imperfekcie czasownikiem modalnym jest jego forma Imperfektu oraz, tak jak w czasie teraźniejszym, forma Partizip II oraz znajdujące się na końcu zdania werden.

Strona czynna: Man musste die Wohnung renovieren. – Trzeba było wyremontować mieszkanie.

Strona bierna: Die Wohnung musste renoviert werden. – Mieszkanie musiało zostać wyremontowane.

Strona bierna z czasownikami modalnymi we wszystkich czasach:

Strona bierna z czasownikami modalnymi w zdaniach pobocznych (Passiv mit Modalverb im Nebensatz)

W Passiv Präsens i Präteritum czasownik modalny znajduje się na samym końcu zdania podrzędnego, w formie odmienionej do osoby np.

Przykład: Passiv Präsens mit Modalverb

Hauptsatz: Das Problem kann schnell gelöst werden.

Nebensatz: Ich hoffe, dass das Problem schnell gelöst werden kann. – Mam nadzieję, że problem szybko będzie mógł zostać rozwiązany.

Przykład: Passiv Imperfekt mit Modalverb

Hauptsatz: Das Problem konnte schnell gelöst werden.

Nebensatz: Ich hoffe, dass das Problem schnell gelöst werden konnte. – Mam nadzieję, że problem mógł szybko zostać rozwiązany.

W Passiv Perfekt i Plusquamperfekt z czasownikiem modalnym, czasownik posiłkowy haben w zdaniu podrzędnym znajduje się bezpośrednio przed imiesłowem biernym (czyli formą Partizip II), np.

Przykład: Passiv Perfekt mit Modalverb

Hauptsatz: Das Haus hat verkauft werden müssen.

Nebensatz: Er sagte, dass das Haus hat verkauft werden müssen. – Powiedział, że dom musiał zostać sprzedany.

Passiv Plusquamperfekt mit Modalverb

Hauptsatz: Eine positive Bilanz hatte gezogen werden können.

Nebensatz: Es ist erfreulich, dass eine positive Bilanz hatte gezogen werden können. – Cieszy fakt, że udało się osiągnąć dodatni bilans.

W Passiv Futur I z czasownikiem modalnym, czasownik posiłkowy werden w zdaniu podrzędnym znajduje się również bezpośrednio przed imiesłowem biernym (czyli formą Partizip II), np.

Przykład: Futur I

Hauptsatz: Das Haus wird verkauft werden müssen.
Nebensatz: Er sagt, dass das Haus wird verkauft werden müssen. – On mówi, że dom będzie musiał zostać sprzedany.

Z jakimi czasownikami nie tworzymy strony biernej?

• czasowniki zwrotne (czyli te z „sich”), np.  sich kämmen, sich freuen, sich erholen
• czasowniki modalne, jeśli występują w zdaniu samodzielnie, np. (Ich muss auf die Toilette – od takiego zdania nie utworzymy strony biernej)
• czasowniki wyrażające posiadanie, np. haben (mieć), erhalten (otrzymać), bekommen (otrzymać), kriegen (dostać, bardziej potoczne „bekommen”)
• zwrot „es gibt“ oraz czasowniki bezosobowe z „es”, np. es regnet (pada deszcz), es schneit (pada śnieg)
• czasowniki wyrażające wartość, np. kosten (kosztować)
• czasowniki wyrażające zawartość, np. enthalten (zawierać) , wiegen (ważyć)
• czasowniki wyrażające stan psychiczny lub fizyczny, np. wundern (dziwić się), jucken (swędzieć)

Napisz proszę w komentarzu, czy moje wyjaśnienie pomogło Ci zrozumieć stronę bierną, a jeśli masz jeszcze jakieś wątpliwości, nie wahaj się zapytać 🙂

Podobał Ci się wpis? Nie przegap kolejnych! Bądź na bieżąco, śledząc mnie na Facebooku i Instagramie! Zachęcam również do pozostawienia komentarza pod wpisem. To bardzo mobilizuje do ciągłej pracy nad blogiem. Dziękuję!

Angelika