Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone

W tym wpisie dowiesz się najważniejszych rzeczy o czasownikach rozdzielnie (trennbare Verben) i nierozdzielnie złożonych (untrennbare Verben). 

Co znaczy, że czasownik jest rozdzielnie lub nierozdzielnie złożony?

Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone to czasowniki z przedrostkiem, który może się rozdzielać lub nie. Przedrostki to takie małe elementy dodawane przed czasownik, które wpływają na jego znaczenie. W języku polskim również one występują (choć są zawsze nierozdzielne). Możesz coś napisać, ale również opisać, przepisać, czy wpisać. 

Czasowniki rozdzielnie złożone – które to są? 

O tym, czy czasownik jest rozdzielnie złożony czy nie, decyduje jego przedrostek. 

Lista przedrostków rozdzielnych:

• ab- (np. abfahren – odjeżdżać)
• an- (np. anrufen – dzwonić)
• auf- (np. aufstehen – wstawać)
• aus- (np. ausgehen – wychodzić)
• bei- (np. beibringen – wpajać)
• ein- (np. einkaufen – robić zakupy)
• fern- (np. fernsehen – oglądać telewizję)
• los- (np. losgehen – wyruszać)
• mit- (np. mitkommen – iść z kimś)
• nach- (np. nachfragen – dopytywać)
• statt- (np. stattfinden – odbywać się)
• vor- (np. vorstellen – przedstawiać)
• weg- (np. weggehen – odchodzić)
• weiter- (np. weitermachen – kontynuować)
• zurück- (np. zurückkommen – wracać)
• zusammen- (np. zusammenarbeiten – współpracować)

Czasowniki nierozdzielnie złożone – które to są? 

Lista przedrostków nierozdzielnych:

• be- (np. besuchen – odwiedzać)
• emp- (np. empfehlen – polecać)
• ent- (np. entdecken – odkrywać)
• er- (np. erklären – wyjaśniać)
• ge- (np. gefallen – podobać się)
• miss- (np. missverstehen – źle zrozumieć)
• ver- (np. verlieren – gubić)
• zer- (np. zerstören – niszczyć)

Zdania z czasownikami rozdzielnie złożonymi – przykłady

Czas teraźniejszy Präsens

• aufstehen: Ich stehe um 7 Uhr auf.  – Wstaję o 7:00.
• einkaufen: Ich kaufe heute ein. – Robię zakupy.
• mitnehmen: Ich nehme einen Regenschirm mit. – Biorę ze sobą parasol.

Czas przeszły Präteritum (Imperfekt)

• aufstehen: Ich stand um 7 Uhr auf. – Wstałem o 7:00.
• einkaufen: Ich kaufte heute ein. – Zrobiłem zakupy.
• mitnehmen: Ich nahm einen Regenschirm mit. – Wziąłem ze sobą parasol.

Czas przeszły Perfekt

• aufstehen: Ich bin um 7 Uhr aufgestanden. – Wstałem o 7:00.
• einkaufen: Ich habe heute eingekauft. – Zrobiłem zakupy.
• mitnehmen: Ich habe einen Regenschirm mitgenommen. – Wziąłem ze sobą parasol.

Tryb rozkazujący

• aufstehen: Steh auf! – Wstań!
• einkaufen: Kauf ein! – Zrób zakupy!
• zurückkommen: Komm zurück! – Wracaj!

Zdania podrzędnie złożone (czyli zdania ze spójnikiem, po którym jest szyk końcowy):

• aufstehen: Sie hat mich gefragt, ob ich um 6 Uhr aufstehe. – Zapytała mnie, czy wstaję o 6:00 rano.
• einkaufen: Ich habe ihm gesagt, dass ich gerne einkaufe. – Powiedziałam mu, że lubię robić zakupy.
• losfahren: Wir können uns nicht treffen, weil ich gleich losfahre. – Nie możemy się spotkać, bo zaraz wyjeżdżam.

Zdania z czasownikami modalnymi

1. aufstehen: Ich will um 6 Uhr aufstehen. – Chcę wstać o 6:00.
2. einkaufen: Er muss einkaufen. – On musi zrobić zakupy.
3. anrufen: Darf ich ihn anrufen? – Czy mogę do niego zadzwonić?

Zdania podrzędnie złożone z czasownikiem modalnym

• aufstehen: Sie hat mir gesagt, dass wir um 6 Uhr aufstehen müssen. – Powiedziała mi, że musimy wstać o 6:00 rano.
• einkaufen: Er hat mich gefragt, ob ich heute einkaufen kann. – Zapytał mnie, czy mogę dziś zrobić zakupy.
• ausgehen: Ich kann nicht ausgehen, weil ich noch das Zimmer aufräumen muss. – Nie mogę wyjść, bo muszę jeszcze posprzątać pokój.

Konstrukcja bezokolicznikowa z “zu”

• aufwachen: Ich habe keine Lust, früh aufzuwachen. 
• einkaufen: Ich habe keine Zeit, einzukaufen.
• mitnehmen: Vergiss nicht, das Buch mitzunehmen. 

Jak widzisz, przedrostki rozdzielają się tylko wtedy, gdy czasownik jest odmieniany przez osoby. Jeśli mamy do czynienia z bezokolicznikiem* lub formą Partizip II**, przedrostek pozostaje złączony z czasownikiem.  Jeśli czasownik znajduje się na końcu zdania (np. po spójnikach „weil” czy „dass”), przedrostek również pozostaje złączony z czasownikiem. 

* Bezokolicznik – bezosobowa forma czasownika zakończona zazwyczaj na “en”. 

** Partizip II to tzw. 3 forma czasownika w języku niemieckim, zazwyczaj (jest kilka wyjątków) rozpoczynająca się na  “ge-”. 

Czasowniki jednocześnie rozdzielnie i nierozdzielnie złożone

Istnieje grupa przedrostków “niezdecydowanych” – czasem rozdzielają się od czasownika, a czasem nie. Są to przedrostki: durch-, hinter-, über-, um-, unter-, voll-, wider-, wieder-.

Czasowniki rozdzielnie i nierozdzielnie złożone – podsumowanie

✔️ Niektóre czasowniki w języku niemieckim mają przedrostki

✔️ Przedrostki mogą być rozdzielne, nierozdzielne lub jednocześnie rozdzielne i nierozdzielne

✔️ Przedrostek może zmienić całkowicie znaczenie słowa

✔️ Przedrostki rozdzielające się, rozdzielają się tylko wtedy, gdy czasownik w zdaniu jest odmieniony do osoby

✔️ Przedrostki nie rozdzielają się w bezokoliczniku, formie Partizip II oraz kiedy czasownik z przedrostkiem znajduje się na końcu zdania

Jak się uczyć czasowników rozdzielnie i nierozdzielnie złożonych? Jak zapamiętać przedrostki?

Tipp 1

Przedrostki rozdzielne często mają konkretne znaczenie, np.: mit-, auf-, an-, vor-. Tych przyimków użyjesz również w innych kontekstach. Przedrostki rozdzielne są również akcentowane (AUfstehen, Anmachen, EInkaufen, itd.)

Przedrostki nierozdzielne nie mają konkretnego znaczenia i nie mogą samodzielnie występować w zdaniu, np. przedrostków ver- czy be- nie użyjesz ot tak luzem w zdaniu, bo one nic nie oznaczają. Przedrostki nierozdzielne nie są akcentowane (besUchen, empfAngen, verstEhen itd.)

Tipp 2

Ucz się czasowników w zdaniach, np.:

• Ich mache die Tür auf. 
• Ich verstehe dich. 

Tipp 3

Zapamiętaj, jakie znaczenie mogą nieść poszczególne przedrostki. Kilka przykładów: 

ab- oznacza oddalanie się od czegoś, np. abfahren – odjeżdżać,

an- oznacza zbliżanie się do czegoś, np. ankommen – przybywać,

auf- używamy go, gdy chodzi o otwieranie czegoś lub ruch w górę, np. aufstehen – wstawać, aufmachen – otwierać, 

aus- oznacza wychodzenie, usuwanie czegoś, np. ausgehen – wychodzić, ausziehen – rozbierać,

ent- sugeruje, że coś się zaczyna, powstaje: entdecken – odkrywać, entwickeln – rozwijać,

mit- oznacza, że ktoś coś/kogoś zabiera ze sobą, np. mitkommen – iść z kimś, mitnehmen – zabrać ze sobą,

ver- może sugerować zmianę, błędne zrobienie czegoś, np. verlieren – zgubić, stracić

zurück- oznacza powrót, np. zurückfahren – jechać z powrotem, zurückgeben – zwrócić, oddać

Powodzenia w nauce i do zobaczenia w kolejnym wpisie!

Angelika